Notulen vergadering WARK 14 september 2023

Een verslag van de vergadering van het Walchers Adviesteam Ruimtelijke Kwaliteit van 14 september 2023.

Deel I: Adviezen ruimtelijke- / beeldkwaliteit

Aanwezig:

ir. L. Brink, architect, voorzitter
ir. A.G.M. Goemans, architect, lid
ing. P. Meulmeester, secretaris

Siloplein, kavel 6, Middelburg

Voor: het oprichten van een bedrijfspand
Aanvrager: Atb Development B.V.
Architect: Veldman Architecten
Advies: Aangehouden

Het Walcherse Adviesteam Ruimtelijke Kwaliteit beoordeelt aanvragen op basis van de “Nota Ruimtelijke Kwaliteit gemeente Middelburg 2016”. Daarbij dient bij de beoordeling op dit bouwperceel met de volgende criteria rekening te worden gehouden: de vaste criteria en het beeldkwaliteitsplan voor het Siloplein.

De stedenbouwkundige van de gemeente licht de achtergronden van de ontwikkeling van dit gebied toe. Daarna geeft de architect een nadere toelichting op het ontwerp.

Het Adviesteam bedankt de architect en de stedenbouwkundige voor hun toelichting.

Opgemerkt wordt dat het ontwerp nog eenduidigheid mist en dat de meest representatieve gevels, de voorgevel en het deel van de gevel dat vanaf het Siloplein door het “straatje” zichtbaar is, te weinig transparant zijn.

Verzocht wordt het ontwerp eenduidiger te maken en daar onderstaande opmerkingen in mee te nemen:

Houdt de architectuur van het hoofdvolume zo eenduidig/eenvoudig mogelijk en voorzie het hoofdvolume van een (flauwe) kap, zoals de panden in de directe omgeving;
Voer de representatieve, meest zichtbare gevels (de oost- en een deel van de zuidgevel) transparanter uit. Pas bijvoorbeeld een zo transparant mogelijke overheaddeur toe in de zuidgevel. En vergeet de gevel aan het water ook niet als zeer zichtbare gevel;
Hergebruik de houten spanten van de oorspronkelijke loods ook werkelijk als spant. Indien dat niet mogelijk is, stelt het Adviesteam voor de spanten in dit pand achterwege te laten en elders in het gebied te hergebruiken. De nu voorgestelde toepassing komt geforceerd over;
Wellicht dat het wel mogelijk is de houten spanten ook werkelijk als spant toe te passen in het linker (kantoor)deel van het gebouw;
Beperk het aantal accenten in de gevels, zoals de circulaire gevelbekleding in groen, hout of zonnepanelen en het accent aan de water. De nu aangegeven accenten zijn relatief duur en voegen te weinig kwaliteit toe. Ontwerp een eenduidig(er) gebouw dat beter aansluit bij de omgeving;
Beperk de hoogte van de reclame-uiting tot maximaal 10% van de hoogte van de gevel (conform de criteria uit de NRK). Het logo mag daarbij iets hoger worden uitgevoerd.

Slaak 51 Arnemuiden

Voor: het bouwen van een vrijstaande woning
Ontwerp: Contek Serooskerke B.V.
Advies: Akkoord mits

Het ontwerp voor het bouwen van een vrijstaande woning op dit perceel is akkoord mits:

Alsnog wordt aangegeven of er in de kozijnen van de voor- en achtergevel draaiende delen worden toegepast;
Het metselwerk van de voorgevel in dezelfde (steen)kleur wordt uitgevoerd als het metselwerk van de andere gevels (dat lijkt op tekening nu een afwijkende kleur te zijn).

Deel II: Adviezen monumenten/beschermd stadsgezicht/beeldkwaliteit

Aanwezig:

ir. L. Brink, architect, voorzitter
ir. A.G.M. Goemans, architect, lid
M. Bimmel, bouwhistoricus, lid
drs. K. Emmens, bouwhistoricus, lid
ing. P. Meulmeester, secretaris

Brakstraat 14 en 18 Middelburg

Voor: het verbouwen van het bedrijfspand tot woonhuis met garage
Architect: De Gaaij Architectuur
Advies: Niet akkoord

Het plan voor het verbouwen van een bedrijfspand tot woonhuis met garage komt wat betreft de architectuur van de gewijzigde voorgevel niet overtuigend genoeg over. Er is in dit geval onvoldoende sprake van het behouden en of verbeteren van de bestaande beeldkwaliteit.

In het voorstel wordt door het vervangen van een entreedeur door een raam en het vernieuwen van het naastgelegen venster tot één ononderbroken glasoppervlak, de huidige afleesbaarheid als onder- en bovenwoning met grote poortdeuren naar een (voormalige) werkplaats op het achter-terrein volledig verbroken. Ook verdwijnt hierdoor de bescheiden symmetrie in de gevel. Het voorstel is niet akkoord.

Het Adviesteam adviseert:

de beeldkwaliteit van de voorgevel als uitgangspunt te nemen voor de aanpassing;
Het bestaande voordeurkozijn, dat onderdeel uitmaakt van de symmetrische opzet en hoort bij de stedenbouwkundige context, te handhaven. Het eventueel vervangen van de voordeur door een vast raam met borstwering is wellicht denkbaar;
De woning op de begane grond te voorzien van een duidelijk herkenbare voordeur/entree in de bestaande poort/poortdeuren in de voorgevel. Een deurbel en brievenbus zijn daar onderdeel van.

Het Adviesteam merkt tot slot op dat de “vergroening” van het perceel een verbetering is ten opzichte van de huidige situatie.

Koepoortstraat 18 Middelburg

Voor: het realiseren van een dakterras
Aanvrager: handhaving
Advies: Aangehouden

De impact van het dakterras (op het binnenterrein ter hoogte van de eerste verdieping) bij dit rijksmonument op de karakteristiek van het beschermde stadsgezicht en op de omringende panden is aan de hand van de getoonde luchtfoto’s niet goed te beoordelen. Verzocht wordt meer informatie aan te leveren.

Het Adviesteam merkt daarbij op dat een dakterras op die plaats niet ondenkbaar is.

Korendijk-Kinderdijk, kademuur, Middelburg

Voor: het herstellen van de gemeentelijke kademuur
Aanvrager: Gemeente Middelburg
Advies: Akkoord

De voorgestelde steenmonsters (en voeg) voor de restauratie van de kademuur zijn, na de toelichting ter plaatse, akkoord.

Langeviele 27 Middelburg

Voor: het vervangen van kozijnen en ramen op de eerste en tweede verdieping voorgevel, en het herstellen van de pui op de begane grond en het stucwerk voorgevel
Aanvrager: Astrantia Vastgoed B.V.
Ontwerp: BWZ Adviseurs en Architecten
Advies: Niet akkoord

De monumentendeskundigen hebben het pand, rijksmonument, voorafgaand aan de vergadering bezocht. Met behulp van een hoogwerker konden de vensters op de verdieping en de zolder ook aan de buitenzijde van zeer nabij worden bekeken.

Wat tijdens het bezoek is aangetroffen:

Vensters die in eerste opzet uit de 17e eeuw dateren, met sporen van houten kruiskozijnen die in Middelburg erg zeldzaam zijn, en met moderniseringen (met geprofileerde latten) uit de 19e eeuw en herstellingen uit de 20e eeuw (aangeheelde kozijnstijlen). De 17e eeuwse opzet is grotendeels aan het zicht onttrokken door de geprofileerde latten.
De delen die zichtbaar zijn hebben (gedeeltelijk) door houtrot aangetaste delen, met name daar waar de kozijnstijlen aansluiten op het metselwerk van de gevel. De overige delen hebben een verwaarloosbare aantasting of zelfs geen aantasting.
Het beeld aan de buitenzijde is niet gelijk aan het beeld aan de binnenzijde, want aan de binnenzijde zijn vrijwel geen aantastingen aanwezig. Enkel is het wellicht noodzakelijk om de onderzijde van de 19e eeuwse, schuivende onderramen te herstellen.
In de huidige situatie is er een ruimte tussen het metselwerk van de gevel en de kozijnstijlen. Deels is deze ontstaan door de werking van de gevel en deels door aantasting door houtrot. Echter, bij het op enkele plaatsen wegwrijven van het aangetaste deel tot op het intacte hout, bleek dat het intacte hout (het kernhout) nog steeds erg hard en in goede staat is. Gezien het verloop van de houtnerven is het mogelijk dat het aangetaste hout alleen spinthout betreft, dat vele male zachter is dan het kernhout. Het spinthout draagt niet bij aan de constructieve stevigheid, kernhout wel.
De glazen invulling van het raamhout bevat glas uit de 19e eeuw, eerste helft van de 20e eeuw en een enkel paneel uit de latere 20e eeuw.
Al met al getuigen zowel de kozijnen, de ramen als het glas van een zeer belangwekkende historische gelaagdheid.

Conclusie:

De staat van de vensters is op dit moment niet volledig te beoordelen door de in de 19e eeuw aangebrachte houten geprofileerde latten. Er is geen enkele uitspraak mogelijk over het totaal, alleen slechts gedeeltelijk. De nu zichtbare delen aan de buitenzijde tonen aantasting maar niet zoveel dat vervanging noodzakelijk is. Aan de binnenzijde is dit beeld anders, want daar geeft het helemaal geen aanleiding tot vervanging. Deze waarnemingen zijn zowel door de gemeente als het WARK gedaan.
Geheel vervangen is op basis van deze waarnemingen niet mogelijk, mede met het oog op de URL-norm van het ERM, dat omschrijft dat volledig vervanging bij monumenten alleen is toegestaan indien meer dan 60-70% van het hout is aangetast. Dit percentage is van toepassing op gangbare houten onderdelen, maar hier gaat het om restanten van houten kruiskozijnen die in Middelburg zeer zeldzaam zijn en hoge monumentwaarden hebben, wat vraagt om een maximale restauratie-inspanning om deze in situ te behouden.

Geadviseerd wordt:

Voor een volledig beeld de 19e eeuwse latten te verwijderen (handmatig en met uiterste zorg wegnemen en beschikbaar houden voor herplaatsing). Om het zich daarachter bevindende kozijnhout te beoordelen op de mate van aantasting. Dit onder begeleiding van de gemeente.
De kozijnen tijdens een verdere inspectie en restauratie in situ te behandelen en niet uit te nemen.
Kozijnen, raamhout en glas zoveel mogelijk te handhaven.

Tot slot:

Er is door de ontwerper van het plan een (bouw)historisch onderzoek aangeleverd. Dat onderzoek voldoet echter niet aan de daarvoor opgestelde richtlijnen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE): het onderzoek is niet onafhankelijk (ontwerper en onderzoeker zijn dezelfde en de conclusies zijn ook op de technische staat gebaseerd, niet alleen op de monumentwaarden).

Molenwater 79-81 Middelburg

Voor: het vervangen van de ramen
Aanvrager: Nbm Beheer B.V.
Advies: Niet akkoord

Het aangepaste plan voor het vervangen van de ramen van dit karakteristieke pand voldoet niet aan de in de nota opgenomen criteria. Het aangepaste voorstel is niet akkoord.

Het toepassen van de voorgestelde zwaardere profilering gaat te veel ten koste van de voor deze panden kenmerkende ranke houtprofileringen. Daarmee wordt niet voldaan aan de in de Nota Ruimtelijke Kwaliteit opgenomen criteria.

Het Adviesteam ziet in het aangepaste plan geen aanleiding van genoemde criteria af te wijken omdat de gewenste beeldkwaliteit niet wordt benaderd.

Geadviseerd wordt:

de geconstateerde gebreken op te lossen door het raamhout plaatselijk te herstellen en/of gedeeltelijk te vervangen. De staat van het raamhout is niet van dien aard dat volledige vervanging noodzakelijk is;
de voorgestelde ventilatieroosters achterwege te laten. Deze passen niet bij deze gevel, dit ensemble;
isolerende beglazing toe te passen die past in de huidige slanke profilering, of om achterzetbeglazing toe te passen (en de bestaande ramen te handhaven/herstellen).

Nederstraat 18 Middelburg

Voor: het verbouwen en verduurzamen van het woonhuis en het vervangen van de tuinberging
Ontwerp: BWZ Adviseurs en Architecten
Advies: Akkoord mits

Het aangepaste plan voor het verbouwen en verduurzamen van dit rijksmonument is akkoord mits de linker doorgang in de muur tussen het voor- en achterhuis (de oorspronkelijke achtergevel) niet breder wordt gemaakt dan de huidige opening. Het verlagen van deze opening tot op het nieuwe vloerniveau is wel akkoord. De verkleinde maat voor het nieuwe trapgat is akkoord, mits de oorspronkelijke vloerdelen gehandhaafd blijven, bijvoorbeeld door ze te verschuiven naar de dicht te zetten delen van de balklaag.

Het Adviesteam spreekt haar waardering uit voor de aanvulling op de bouwhistorische verkenning met een waardenstelling en als gevolg daarvan het kleiner uitvoeren van het trapgat. Dat komt de monumentwaarden van het pand ten goede.

Noordsingel 24 Middelburg

Voor: het plaatsen van een pv-installatie en zonnepanelen
Advies: Niet akkoord

Het plan voor het plaatsen van zonnepanelen op het voordakvlak van deze woning voldoet niet aan de in de Nota Ruimtelijke Kwaliteit opgenomen criteria. Zonnepanelen op het voordakvlak zijn niet toegestaan.

Het Adviesteam merkt in dit specifieke geval op dat het karakteristieke dak van dit pand een belangrijk onderdeel is van de architectuur en ziet mede om die reden geen aanleiding van de criteria af te wijken. Het voorstel is niet akkoord.

Tevens wordt opgemerkt dat het Adviesteam het betreurt dat dit pand, evenals vergelijkbare panden aan de singels, (nog) niet op de lijst van gemeentelijke monumenten is opgenomen.

Seisdam 12 Middelburg

Voor: het vervangen van de bestaande aanbouw achter de woning door een goed geïsoleerde aanbouw
Ontwerp: BWZ Adviseurs en Architecten
Advies: Aangehouden

De monumentendeskundigen hebben het pand, een rijksmonument, voorafgaand aan de vergadering bezocht.

Het Adviesteam is, mede naar aanleiding van het bezoek ter plaatse, niet overtuigd van de noodzaak om de bestaande aanbouw te slopen/vervangen. De geconstateerde gebreken aan de fundering zijn plaatselijk en op relatief eenvoudige wijze op te lossen. Het slopen van het rookkanaal bij/aan de aanbouw is in dat kader bespreekbaar. Verzocht wordt te onderzoeken of herstel en isoleren van de bestaande aanbouw mogelijk is.

Bovenstaande verdient de voorkeur omdat het gepresenteerde voorstel voor de nieuwe aanbouw wat betreft het ontwerp niet overtuigd. De gevels zijn te gesloten en het geheel past niet bij het woonhuis/het rijksmonument. Het huidige voorstel is niet akkoord.

Indien toch wordt gekozen voor vervanging/nieuwbouw, dan wordt geadviseerd een transparant(er) volume te realiseren dat ten minste 2 -2,5 meter afstand houdt tot het huis. Een transparant volume past beter bij het monument en versterkt de relatie met de tuin.

Verwerijstraat 51 Middelburg

Voor: dakramen en vervangen vensters in rechter zijgevel
Architect: M. van den Dungen
Advies: Akkoord mits

Het aangepaste, verder uitgewerkte, plan voor het aanbrengen van dakramen en het vervangen van vensters in de rechter zijgevel van dit rijksmonument is akkoord mits:

in de achtergevel, vanaf links gezien, alleen het tweede en vierde dakvenster (merk D01 en D03) worden aangebracht, en de dakramen centraal boven de onderliggende ramen worden geplaatst;
in de linkergevel/doorsnede B-B alleen het rechter dakraam (merk D05) wordt aangebracht en dit dakraam centraal boven de onderliggende deur wordt geplaatst;
de dakramen in het dakvlak, gelijk met de bovenzijde van de dakpannen, worden aangebracht (dus niet uitstekend boven de dakpannen);
er meer verticale en smallere dakramen worden toegepast, zonder tweedeling.

Vlasmarkt 17-19 Middelburg

Voor: het maken van vier appartementen op de eerste en tweede verdieping
Ontwerp: V.O.F. BWZ Adviseurs en Architecten
Advies: Niet akkoord

Het plan voor het realiseren van vier appartementen in deze rijksmonumenten doet te veel afbreuk aan de historische kwaliteiten van beide panden. Het voorstel is niet akkoord.

Na het bezoek ter plaatse komt het Adviesteam tot de conclusie dat van beide panden het grootste deel van de ruimte onder de kap, de tweede verdieping, niet geschikt is als verblijfsruimte. Het ontbreekt in beide panden aan voldoende doorgang onder de dekbalken van de spanten. Die doorgang (hoogte ten opzichte van de vloer) bedraagt respectievelijk slecht 1550 mm (Vlasmarkt 19) en 1590 mm (Vlasmarkt 17).

Bij een dergelijke lage doorgang is de kans zeer reëel, dat de dekbalken na de verbouw alsnog worden doorgezaagd met grote gevolgen voor de monumentwaarden van de kappen/de panden en mogelijk zelfs consequenties voor de constructieve veiligheid van de kappen.

Alleen het achterste deel van de kap op nr. 17 heeft portalen in de spanten, waardoor dat deel wel redelijk toegankelijk is en als verblijfsruimte gebruikt kan worden.

De hoeveelheid voorgestelde dakramen is te groot en ook de afmetingen van de dakramen zijn groter dan toegestaan: zowel het aantal als de afmetingen van de dakramen tasten de historische continuïteit van de dakvlakken te sterk aan. Alleen bij de verblijfsruimte is aan elke zijde één klein dakraam denkbaar. Het onderbrengen van douches in de kap kan alleen als die zodanig worden ontworpen dat het water en het vocht de historische houtconstructies niet aantasten.

Het Adviesteam merkt tevens op dat het aangeleverde tekenwerk onvolledig is en op diverse onderdelen niet overeenkomt met de werkelijke situatie. Verzocht wordt het tekenwerk bij een vervolgindiening aan te passen en daarbij ook de (plaats van de) spanten duidelijk op de plattegronden aan te geven en doorsnedes op de plaats van de te realiseren badkamers aan te leveren.

Verder wordt opgemerkt dat het realiseren van een dakterras op de zolderverdieping (tweede verdieping) niet akkoord is. Een (dak)terras op de tweede verdieping doet te veel afbreuk aan de karakteristiek van het beschermde stadsgezicht/deze binnenstedelijke situatie.

Naar aanleiding van het aangeleverde ontwerp, de aangeleverde documenten en het bezoek ter plaatse heeft het Adviesteam, aanvullend aan, en instemmend met de opmerkingen van de gemeente, een opsomming gemaakt met diverse detailopmerkingen op zowel het aangeleverde tekenwerk als op specifieke onderdelen van het plan. Die opsomming wordt, in combinatie met de opmerkingen van de gemeente, in een apart document aan de ontwerper/indiener van het plan toegezonden.

Diversen

Rondvraag:

Kuiperspoort 4 Middelburg

Voor: het realiseren van een nieuwe dakopbouw en interne verbouwing
Advies: Niet akkoord

De monumentendeskundigen hebben het pand voorafgaand aan de vergadering bezocht.

In aansluiting op het advies van 1 juni 2023 merkt het Adviesteam op dat een dakterras op de tweede verdieping afbreuk doet aan de karakteristiek van het beschermde stadsgezicht en niet past in deze binnenstedelijke situatie. Het realiseren van een dakterras levert in deze situatie een ruimtelijke verarming op. Het voorstel is om die reden niet akkoord.

Nieuwe Burg 22 Middelburg

Voor: het verbouwen van de winkelpuien
Advies: Niet akkoord

Het aangepast plan voor het wijzigen van de winkelpuien van deze panden is niet akkoord.

Geadviseerd wordt:

pas (in beide panden) naast de dubbele (entree)deuren gemetselde borstweringen toe en plaats die borstweringen, dat deel van de puien in het gevelvlak;
maak de gemetselde penanten tussen de voordeuren naar de bovenwoningen en de winkelpuien even breed als de bestaande gemetselde penanten;
leg de dubbele entreedeuren van de winkel(s) minimaal 40 cm terug ten opzichte van de gevel.

Molenwater 99, Schouwburg, Middelburg

Het Adviesteam merkt op dat de toneeltoren van de schouwburg een onlosmakelijk onderdeel vormt van de (architectuur) van het pand.

Het bekleden van de toneeltoren van de schouwburg met (sandwich)panelen is te contrasterend en levert een verarming op ten opzichte van de huidige uitstraling van het pand. Het voorstel is niet akkoord.

Geadviseerd wordt het huidige uiterlijk van het pand te handhaven.

Wanneer vernieuwing noodzakelijk is zijn er mogelijkheden om met keramische steenstrips te werken en het huidige uiterlijk te handhaven.