Wateroverlast: wat doet de gemeente?
Hevige buien komen steeds vaker voor. Wat kan Middelburg doen om er voor te zorgen dat de wateroverlast zo veel mogelijk beperkt blijft?
Dat de openbare riolering het even niet aan kan en de straten blank staan, is hooguit hinderlijk maar niet erg. Wel erg is het als woningen, winkels of bedrijven door de regen waterschade oplopen.
Graag leggen wij uit waarom de gemeente deze waterschade niet kon voorkomen. Welke maatregelen neemt de gemeente om waterschade in de toekomst zo veel mogelijk te beperken? Om te beginnen moeten we dan iets uitleggen over de klimaatverandering.
De riolering en de klimaatverandering
Hogere temperaturen, een sneller stijgende zeespiegel, nattere winters, heftigere buien en kans op drogere zomers. Dit is volgens het KNMI wat Nederland te wachten staat.
Wat neerslag betreft, moet Nederland er rekening mee houden dat hevige buien gaan toenemen. De buien nemen ook toe in intensiteit, in neerslaghoeveelheid en mogelijk ook in grootte van het getroffen gebied.
De openbare riolering in Nederland is niet berekend op deze hevigere buien. Als we niets doen, betekent dit dat water steeds vaker op straat staat en schade aan gebouwen toeneemt. Ook de openbare riolering van Middelburg is niet berekend op deze hevige buien.
Wat gaat Middelburg doen om waterschade in de toekomst te voorkomen?
Wat Middelburg moet doen, is zich (net als de rest van Nederland), aanpassen aan de klimaatverandering.
Middelburg gaat dit doen door de openbare ruimte aan te passen.
Hoe gaat de gemeente dit doen? Door wegen, plantsoenen en speelterreinen zo in te richten dat ze water af kunnen voeren en/of water tijdelijk op kunnen vangen. Meer groen en minder steen zorgt ervoor dat de afwatering verbetert.
In 2016/2017 heeft Middelburg geïnventariseerd waar wateroverlast tijdens een korte, zeer heftige regenbui of tijdens een lange neerslagperiode van enkele dagen kan optreden. Het resultaat van deze inventarisatie is een indicatie van de locaties of gebieden waar mogelijk wateroverlast kan ontstaan.
Op basis van de resultaten van de inventarisatie voert Middelburg de komende jaren maatregelen om wateroverlast zoveel mogelijk te voorkomen. Begonnen wordt op locaties of gebieden met een hoge prioriteit.
Dit alles gebeurt onder de paraplu van de Samenwerking Afvalwaterketen Zeeland (SAZ+). Via de SAZ+ hebben alle dertien Zeeuwse gemeenten, het waterschap Scheldestromen en Evides waterbedrijf hun krachten gebundeld. Doel is om doelmatiger samen te werken in de afvalwaterketen van Zeeland.
Kan de gemeente garanderen dat er dan nooit meer waterschade optreedt? Nee, dit kunnen wij nooit garanderen. Het risico dat er een bui valt die te groot is om te verwerken en waardoor er toch waterschade optreedt, blijft aanwezig. Door de aanpassing van de openbare ruimte wordt dit risico echter wel veel kleiner dan nu.
Tot slot: wat Middelburg niet gaat doen, is de openbare riolering groter maken. De openbare riolering kan nooit zo groot gemaakt kunnen worden om álle buien te verwerken. Dat zou voor Nederland een investering van tientallen miljarden euro’s betekenen (en voor Middelburg naar schatting honderd miljoen euro). Ook is het praktisch niet mogelijk de riolering groot genoeg te maken om de heftigste buien te verwerken. Dit vergt enorme rioolbuizen en de ruimte in de meeste straten is hier eenvoudigweg te klein voor. Net als de rest van Nederland gaat de gemeente Middelburg de openbare riolering daarom niet vergroten.
Hoe werkt de riolering?
Al het water uit uw wastafel, toilet, douche, bad, gootsteen, vaatwasmachine of wasmachine 'verdwijnt'. Afvalwater noemen we dit. Via afvoerbuizen in muren en vloeren loopt het naar een buis onder uw woning.
Het regenwater van uw woning loopt vanaf het dak via de dakgoot de regenpijp in.
Het afvalwater en het regenwater van uw woning loopt vervolgens via één buis of twee buizen naar de openbare riolering in de straat. Of dit via één buis of twee buizen loopt, hangt af van het type openbare riolering in de straat. Verderop in dit artikel wordt dit uitgelegd.
Er is ook nog regenwater dat op de straat valt. Dit loopt naar straatkolken en komt ook in de openbare riolering terecht.
Zodra het afvalwater en het regenwater van uw woning in de buizen van de openbare riolering zit, wordt het verder afgevoerd. De buizen van de openbare riolering liggen onder een kleine helling waardoor het afvalwater vanzelf naar het laagste punt stroomt.
De openbare riolering ligt meestal onder de straat. Aan de inspectieputten in de straat kunt u zien waar de openbare riolering ligt.
Soms is de openbare riolering één (grote) buis waar het afvalwater en het regenwater samen door heen stromen. Gemengde riolering noemen we dit systeem. Steeds vaker bestaat de openbare riolering echter uit twee buizen die vlak naast elkaar liggen: een (kleinere) buis voor het afvalwater en een (grotere) buis voor het regenwater. Dit noemen we een gescheiden rioleringssysteem. Als er een gescheiden openbare riolering ligt, moet/kan de riolering van uw woning ook gescheiden zijn/worden.
Hoeveel kan de riolering verwerken?
Op een gewone droge dag pompen beide rioolgemalen van Middelburg en het gemaal van Arnemuiden meer dan 8 miljoen liter afvalwater naar de rioolwaterzuivering.
Afvalwater dat afkomstig is van alle woningen en bedrijven in Middelburg, Arnemuiden, Nieuw- en Sint Joosland en Sint Laurens. Acht miljoen liter. Dat zijn 300 tankwagens!
Als het regent, loopt de openbare riolering vol en draaien alle rioolgemalen en de rioolwaterzuivering op volle kracht. Zo kunnen de gemalen van Middelburg en Arnemuiden, als het een hele dag regent, op één dag wel tachtig miljoen liter afvalwater naar de rioolwaterzuivering pompen, dat zijn maar liefst 3.000 tankwagens.
Het komt echter ook enkele keren per jaar voor dat er meer regenwater valt dan de openbare riolering kan bergen én de rioolgemalen naar de rioolwaterzuivering kunnen verpompen. Dan lopen de riolen over en stroomt er een mengsel van afvalwater en regenwater in grachten, waterpartijen en sloten. Dit gebeurt via zogenaamde riooloverstorten. Overstorten zijn de ontlastpunten van de openbare riolering. Dankzij de overstorten kan de openbare riolering meer dan twintig millimeter regen per uur verwerken. Dat is de meer dan vijfenzestig miljoen liter per uur!
Het bijzondere van dit alles is dat u er niets van merkt. En zo hoort het ook.
Als het nog harder regent, kunnen ook de riooloverstorten het niet meer aan. Dan komt er water op de straat te staan en spreken we over wateroverlast. Wateroverlast is hinderlijk maar niet heel erg. Het water op straat staat als het ware even in de file voor afvoer door het riool. Meestal is het water dat op straat staat binnen een uur weer weg.
En als het dan nog harder gaat regenen, loopt ook de straat over en kan er water in gebouwen stromen, tunnels onder water lopen et cetera.
Alle openbare riolering van Nederland werkt zoals hierboven is omschreven. Ook is alle openbare riolering in Nederland op dezelfde manier ontworpen en aangelegd. De openbare riolering van Middelburg ook.
Wie is verantwoordelijk voor de riolering?
Er zijn drie partijen verantwoordelijk voor de riolering: gemeente, waterschap en inwoners.
Gemeente
De eerste partij is de gemeente. De gemeente is verantwoordelijk voor de openbare riolering en zorgt er voor dat deze goed werkt en blijft werken.
Waterschap
De tweede partij die verantwoordelijk is, is het waterschap. Op het laagste punt van de riolering neemt het waterschap het afvalwater over van de gemeente. Hier staat het rioolgemaal. Een rioolgemaal is een grote ondergrondse put met pompen er in. Bij grote gemalen staat er op de put vaak een bovenbouw. In Middelburg staan twee grote gemalen van het waterschap. Eén (aan de noordkant van het kanaal door Walcheren) in de Oude Veerseweg en één (aan de zuidkant van het kanaal) in de Elektraweg. Arnemuiden heeft zijn eigen rioolgemaal. De pompen van deze gemalen verpompen het afvalwater door een persleiding naar de rioolwaterzuivering bij Ritthem. De rioolwaterzuivering zuivert het afvalwater en loost het schone water dan op het oppervlaktewater.
Inwoner
En de derde partij die verantwoordelijk is voor de riolering bent u. U bent verantwoordelijk voor de riolering in en om uw woning, tot en met de aansluiting op de openbare riolering in de straat. Dit laatste betekent dat u ook verantwoordelijk bent voor het stukje van uw huisriolering dat in de straat ligt.
Wateroverlast zelf voorkomen
Niet alleen de gemeente, ook u (als eigenaar of verhuurder van een woning) kunt maatregelen nemen om wateroverlast of waterschade te voorkomen.
Veel tuinen zijn steeds vaker en meer betegeld. Hierdoor kan het water niet in de bodem, maar loopt het naar de straat of de buren. Door bijvoorbeeld naast het terras een border of grindstrook of een lijngoot te maken, kan het water van het terras sneller in de grond zakken. Ook gras zorgt ervoor dat er minder water blijft staan bij hevige regenbuien.
Maak uw dak groen. Regenwater hoeft helemaal niet van een dak naar de openbare riolering afgevoerd te worden. Met sedum en yuccaplanten maakt u een prachtig groen dak.
Ligt uw woning lager dan de straat? Als een rioolaansluiting (van bijvoorbeeld een toilet, een wasbak, wasmachine of schrobputje) lager ligt dan vijftien centimeter boven het straatniveau, dan moet die aansluiting aan speciale eisen voldoen. Want anders hebt u bij harde regen een probleem. Het water van de straat zorgt namelijk voor grote waterdruk in het riool. Hierdoor kan rioolwater via het schrobputje, het toilet of de wasmachineafvoer zo uw kelder inlopen. De oplossing is vaak het installeren van een rioolwaterpomp, die uw afvalwater afvoert en rioolwater tegenhoudt. Sluit nooit regenwater aan op een rioolwaterpomp! Daar is zo’n pompje veel te klein voor.
Steekt er geen ontluchtingspijp uit uw dak? Dan kunt u problemen krijgen, zoals borrelende afvoeren of stank in huis. Als uw riool niet verstopt is en u hoort tóch geborrel, dan zit het probleem in de ontluchting. Dat geldt ook als elke rioolaansluiting in uw huis wel een stankslot heeft en het riool tóch stinkt. Schakel bij borrelende afvoeren of een stinkend riool een deskundige in, zoals een installateur/loodgieter.
Ook moet er voldoende hoogteverschil zijn tussen de weg en het gebouw. Ondergrondse garages en winkels met een gelijkvloerse ingang moeten een drempel of andere constructie hebben om het regenwater tegen te houden.
Breng een ontlastput aan. Een ontlastput zit in of onder aan de regenpijp en lijkt op een schrobputje. Zonder ontlastput kunnen regenwater en afvalwater via het toilet of een schrobputje bij u in huis komen. Bijvoorbeeld als uw aansluiting verstopt is. Of als het openbare riool bij hevige regen niet al het water kan verwerken. Als het afval- en regenwater samen door één buis naar de openbare riolering stromen, moét de regenpijp een ontlastput hebben. Of u kunt het regenwater van uw dak in de tuin opvangen. Dan heeft u geen ontlastput nodig.
Voor nog veel meer informatie over de riolering bevelen wij u aan om de website van de Stichting RIONED te raadplegen. Stichting RIONED is de koepelorganisatie voor stedelijk waterbeheer en riolering in Nederland.